Əksər imamlar tanınmayıblar. İmam Həsən Müctəba (ə) o əzəməti ilə tanınmayıbdır. Həzrət Museyi-Kazim (ə), Həzrət Hadi (ə) və İmam Cəfər Sadiq (ə) o böyüklükdə və fövqəladə təşkilatlanma ilə dünyada tanınmayıblar.​

Şiə cəmiyyəti içərisində imamlara mərifət cəhətdən çox nöqsanlarımız vardır. Bəzən bir cəhətə aşırı dərəcədə və səthi surətdə (dəlillərlə) diqqət ayrılıb, digər cəhətlər isə diqqətdən kənarda qalıb. Bəzən də, hətta bu ifrat dərəcədə yanaşılana da diqqət edilməmiş və elə həmin zahiri məsələlər və zahiri diqqətlərlə kifayət olunmuşdur.​

Məncə, biz şiə cəmiyyəti olaraq bizim üzərimizə düşən böyük bir vəzifə öz imamlarımızı dünyaya tanıtdırmaqdır.​

İran İmam Rzanın İranıdır. 8-ci imam olan şəfqətli imamın bərəkəti bütün ölkə əhalisinin vəziyyətinə şamildir.​

Demək olmaz ki, başqa zamanlarda bu hərəkət (mübarizə) pik həddə çatmadı. Xeyr, İmam Rzanın (ə) dövründə və digər zamanlarda da vəziyyət belə idi. Lakin İmam Sadiqin (ə) dövründə bir fürsət irəli gəldi və bu böyük şəxsiyyət bir iş gördü ki, cəmiyyətdə düzgün İslami mərifətin (dərindən tanımağın) əsaslarının möhkəmlənməsi ilə daha təhriflər bu prinspləri aradan apara bilməzdi. O şəxsiyyətin gördüyü həmin iş bu zəminin qalması və tarixin hər bir dövründə ləyaqəti olan şəxslərin bu zəmindən istifadə edərək İslam hökuməti və İslami dəyərlərə əsaslanan köklü təməl prinsiplərini meydana gətirmək və bu üstün olan binanı tikib hazırlaya bilməsinə səbəb oldu. Bu, İmam Sadiqin (ə) gördüyü bir iş idi.

İmam Səccad (ə) ümumi şəkildə üç rol icra etdi. İmam Səccad (ə) və başqa imamlar arasında iki müştərək vəzifə vardır. İmamlar imamətin 250 illik dövründə İslam və İslam cəmiyyəti ilə bağlı iki ümdə vəzifəni yerinə yetirdilər; bunlardan biri İslam maarifinin, İslam hökmlərinin və İslam fiqhinin bəyan edilməsi, eləcə də İslamın təhriflərdən və ona tətbiq olunan azğınlıq və təhriflərdən qorunması idi. Digəri isə Ələvi hökuməti idarəsi altında olan İslami və İlahi cəmiyyətin təşkili üçün zəmin yaratmaq... İmam Səccadın (ə) başqa bir vəzifəsi və imamlıq dövründəki işi Aşura hadisəsini yaşatmaq idi və bunun özü də bir dərsdir. Aşura hadisəsi elə bir hadisə idi ki, bu hadisə baş verdi, ta axırzamana qədər tarix, gələcək nəsillər və bütün müsəlmanlar bundan dərs alsınlar.

Bu gün o böyük şəxsiyyətin mövlud günüdür. Bu gündə Hüseyn ibn Əlidən (ə) dərs almaq gərəkdir. Hüseyn ibn Əlinin ümmətə verdiyi dərs budur ki, haqq, ədalət və onun həyata keçməsi, zülmlə mübarizə üçün həmişə hazırlıqlı olmaq və (insanın) bütün varlığı ilə meydana gəlməyi lazımdır. (İmam Hüseynin etdiyi iş) O miqdar və həddə nə mənim, nə də sizin görə biləcəyiniz bir işdir, lakin şəraitimizə, əxlaq və (gündəlik) rəftarlarımıza münasib olan həddə isə bu iş bizə də aid olur. Gərək (bunları) öyrənək.​

Bu gündə elə bir kəs dünyaya göz açdı ki, İslamın taleyi ondan, onun hərəkətindən, qiyamından, fədakarlıq və ixlasından asılı idi. Bu böyük şəxsiyyət bəşəriyyət tarixinə misli və bənzəri olmayan bir hərəkət təqdim etdi və bunu bəşəriyyətin gözü önündə sərgilədi ki, heç zaman unudulmayacaqdır. Bu (şəxs) nümunədir.​

Bu gün və həmişə bəşəriyyət İslam Peyğəmbərinin təlimlərinin müxatəbidir. Necə Peyğəmbər o gün insanları bütlərdən uzaq olmağa və onları sındırmağa çağırdısa, bu gün də eyni xitab mövcuddur. Bu, dəyərli İslam Peyğəmbərinin (s) və İslam besətinin bizdən tələbidir.​

(Həzrət Fatimə) uşaqlıqda anasını itirir və bu da belə bir yaşda bir qız (uşağı) üçün çox çətindir. O bu çətinliyə dözməklə yanaşı böyük bir işi yerinə yetirir və bu, qız uşağıdır ki, atasının qəmxarına çevrilir. Bu qəmxarlıq Mədinə dövründə, Ühüd, Xəndək və bir çox başqa yerlərdə də davam etdi və Peyğəmbər (s) həmin zamanda buyurdu: "Fatimətə atasının anasıdır". O, Peyğəmbər (s) üçün analıq etdi.

Dünyanın bugünkü qadını örnək istəyir. Əgər onun örnəyi Zeynəb və Fatimeyi-Zəhra olarsa, onun işi düzgün dərk etməkdən, mövqeyini dərk etməkdə sayıq olmaqdan, fədakarlıqla yanaşı ən gözəl işləri seçməkdən və hər şeyin bahasına olsa da, Allahın insanların çiyninə qoyduğu bütün böyük öhdəlikləri yerinə yetirməkdə dayanıqlı olmaqdan ibarət olacaqdır. Bir qadının ki örnəyi Fatimeyi-Zəhra və yaxud Zeynəbi-Kübra olarsa, nəticə bu olacaq. Əgər qadın cah-cəlalın, kef çəkməyin, ötəri həvəslərin, həmçinin təməli və kökü olmayan hisslərə təslim olarsa, o yolu gedə bilməyəcəkdir. (Tərəqqiyə tərəf) Yol gedən adamın ayağı hörümçək toruna bənzər bu bağlılıqlardan qurtulmalıdır ki, o yolu gedə bilsin.

Xanım Zəhraya (s.ə) olan bu məhəbbət və bağlılıq üzərimizə vəzifə qoyur. Vəzifə budur ki, biz o böyük şəxsiyyətin yoluna həm şəxsi, həm də ictimai və ümumi rəftarlarımızda əməl edək. Yol həmin yoldur ki, bu gün inqilab Allahın lütfü ilə xalqımızın gözü qarşısında qərar vermişdir. Bu, Həzrət Fatimənin (s.ə) getdiyi həmin yoldur, yəni özünü və dünyanı islah etmə yolu.

İmam Həsən Əskəri (ə) öz tərəfdarı olan qrupu özünə yaxın hesab edir və buyurur ki, bizimlə sizin aranızda yaxın qohumluq münasibəti vardır. Yəni biz ata-oğul və qardaş kimi birinci dərəcəli qohumuq və mömin də möminin qardaşıdır. Yəni iki mömin arasındakı əlaqə bir ata və anadan olan qardaşlıq bağıdır, ögey qardaş deyil. Mömin dedikdə kim nəzərdə tutulur? İmam Əskərinin yolu ilə gedən kəs nəzərdə tutulur. Bu, İmamla onun tərəfdarları arasında möhkəm təşkilati əlaqədir. ​

İslam tarixinin ən böyük faciələrindən biri Məhərrəm ayının on birinci günü baş verdi. Peyğəmbər (s) ailəsindən əsir düşənlər İslam tarixinin ən əziz və ən şərafətli insanlarından idilər. Əsirlər arasında elə qadınlar küçə və bazarlarda gəzdirildilər ki, o günün İslam cəmiyyəti arasında onların ləyaqət və şərəf baxımından bənzərləri yox idi. Bu əziz insanları əsir götürənlər İslamdan zərrə qədər payları olmayan, (ümumiyyətlə) İslamla əlaqələri olmayan, habelə öz zamanlarının ən xəbis və ən səviyyəsiz insanları idilər.

İmam Hüseyn (ə) bütün dünyanın zülm və sitəmin qaranlığına büründüyü və məhkum olduğu halda, həqiqəti bəyan etməyə heç kəsin cürəti çatmadığı bir zamanda belə bir dünyanın müqabilində ayaqları əsmədi, ürəyi titrəmədi və zəiflik hiss etmədi, şübhəyə düşmədi və təkbaşına meydanın ortasına gəldi. Hadisənin əzəməti budur. İmam Həsənin (ə) şəhadətə çatdığı vaxtdan öz şəhadətinə qədər təqribən on ildən artıq  fasilə var və bu on ildə siz görün İmam Hüseyn (ə) nələr edirdi. Təhrifə qarşı  mübarizə edirdi və o gün İslam üçün ən böyük mənəvi bəla təhrif idi. Elə bir dövran idi ki, o günün İslam şəhərlərinə, müsəlman ölkə və millətlərinə göstəriş verilirdi ki, İslamın ən böyük şəxsiyyətinə lənət desinlər. Əgər kimsə Əmirəlmöminin Əlinin (ə) imamət və vilayət xəttində olmaqla ittiham olunsaydı, təqibə məruz qalırdı. Təhrif baş verən bir cəmiyyətdə qeyd etdiyimiz kimi, təhrif elə bir həddə çatır ki, bununla İslamın əsasının təhrif olunma təhlükəsi qabağa gəlir, bu zaman Allah tərəfindən bir vəzifə vardır, təbii ki, Allah insanı heç bir zaman heç bir hadisə qarşısında vəzifəsiz qoymur. İnhiraf (təhrif) baş verdi, buna görə ki Müaviyyədən sonra elə bir şəxs hökumətə gəldi ki, hətta zahirdə belə İslama riayət etmirdi. Belə bir şəxs o cür fəsadla Müaviyyədən sonra müsəlmanların xəlifəsi olmuşdu, Peyğəmbər (s) xəlifəsi olmuşdu. Yaxşı, Bundan da böyük təhrif?! İmam Hüseyn (ə) belə bir vəziyyət qarşısında mübarizə edirdi. Həqiqəti bəyan etmək və bunu bütün tarix boyu aydınlaşdırmaq üçün ən əziz yaxınlarını götürüb meydana gətirir. İmam Hüseyn (ə) bu hərəkəti yerinə yetirməli idi və bununla göstərməli idi ki,  belə bir şəraitdə müsəlmanlar üçün vəzifə  nədən ibarətdir. Sonrakı əsrlərin müsəlmanları üçün bir proqram təqdim etdi. Lakin Hüseyn ibn Əlinin (ə) proqramı təkcə boş iddia, yəni "Göstəriş ver, özün də otur" şəklində deyildi. Praktiki bir proqram idi. Bu, müsəlmanlar üçün qiyamətə qədər bir dərsdir. İlahi bir rənglə İslam tarixinin alnına yazıldı, fəryad etdi və bu günə qədər də nəticə verdi. Hüseyn ibn Əlinin (ə) gördüyü həmin işi, yəni İslamı öz cihadının bərəkəti sayəsində diriltdiyi bu işi bu gün siz də o böyük şəxsiyyəti yad etməklə, onun adını anmaqla və o böyük şəxsiyyətin minbəri ilə İslam həqiqətlərini bəyan edin. İmam Hüseyn (ə) əzadarlığı bu hədəfləri güdməlidir: bəyan etmənin, aydınlaşdırmağın, agah etmənin vüsət tapması, xalqın imanının möhkəmləndirilməsi, dindarlıq ruhiyyəsini insanlarda çoxaltmaq, şücaət və dini qeyrəti insanlarda artırmaq, xalqda olan laqeydlik, məstlik və süstlüyü aradan qaldırmaq. Bunlardır, Hüseynin (ə) qiyamı və  əzadarlığının anılmasının mənası."Həqiqətən, mən bu məclisləri sevirəm". Bizə aid məsələləri diri saxlayın. İmam Sadiqin o dövrdə (ə) buyurduğu, "Əhyu əmrəna" yəni Əhli-beytin (ə) işlərini diri saxlamaq ən çətin və ən təhlükəli işlərdən biri idi, böyük bir cihad idi. Heyət aydınlaşdırma cihadının məkanıdır, bəyan etmək yeridir, İslam və Ələvi maarifinin ən mühüm məfhumlarını bəyan etmək məkanıdır.

Məhərrəm ayı İmam Hüseynin (ə) ayıdır, Hüseynə aid bir aydır, Seyyidüş- Şühədanın vücudunda təcəlli edən, parlayan dəyərlər ayıdır. (Məhərrəm) Şəhadət, cihad, ixlas, vəfa, güzəşt, dinin hifz olunmasına əhəmiyyət, Allah dini, habelə dinlə müxalif qüdrətlərin müqabilində dayanan müqavimət ayıdır.

Mərhum şəhid Mütəhhəri fəryad edir ki, Vallah, (bunu) bilin ki, bu günün Şimri İsrailin (sionistin) Baş naziridir. Məsələnin həqiqəti də budur. Biz Şimrə lənət deyirik, buna görə ki dünyada Şimr kimi olmaq və Şimr xislətli əməlləri yerinə yetirməyin kökünü kəsək. Biz Yezid və Ubeydullaha lənəti ona görə göndəririk ki, tağut hakimiyyətinə, Yezid xislətli hakimiyyətlərə, eyş-işrət hakimiyyətinə və dünyada möminlərə olunan zülmə qarşı mübarizə edək. Hüseyn ibn Əlinin (ə) qiyamı bunun üçün idi ki, İslami, insani və İlahi dəyərlərin əleyhinə olan hakimiyyətlərin burnunu yerə sürtsün və aradan aparsın. Bu işi də İmam Hüseyn (ə) öz qiyamı ilə yerinə yetirdi.

Şübhəsiz, şiə cəmiyyətinin başqa müsəlman cəmiyyətlərə nisbətdə olan imtiyazı Aşuranı yad etməkdən yararlanmasıdır.

Aşura təkcə tarixi bir hadisə deyildi; Aşura bir mədəniyyət, davamlı bir cərəyan və İslam ümməti üçün həmişəlik bir örnək idi.

Hüseyn ibn Əli (ə) hər kəsə bu dərsi verdi ki, əgər şərəf, azadlıq, insanın ideal hədəfləri və müsəlmanlar üçün onların dini xətərə düşərsə, ən çətin şəraitdə dinin müdafiəsi İslami və insani bir vəzifədir. (Kimlərsə) Deməsinlər ki, şərait ağırdır, mümkün deyil, xeyr, mümkündür. Möhkəm əzm, fədakarlıq və şəhadət tələblik ruhiyyəsi ilə dini müdafiə etmək həmişə mümkündür.

İmam Hüseynin (ə) hadisəsi təkcə bir millətə nicat vermədi, bir ümmətə nicat vermədi, əksinə, bir tarixə nicat verdi. İmam Hüseyn (ə), bacısı Zeynəb (ə), o cümlədən səhabələri və dostları bu hərəkətlə tarixə nicat verdilər.

Kərbəla hadisəsindən sonra xütbə oxuyan təkcə Zeynəblə Əli ibn Hüseyn (İmam Səccad) deyildilər, əksinə, Ümmü Gülsüm, Səkinə bint Hüseyn və Fatimə bint Hüseyn də xütbə oxudular. Mən və sən "Qadın demə, dövranı dəyişən kişi de", sözünü eşidərkən dərhal göz yaşı axıdıb, lakin (bu söz) üzərində düşünməməyə adət etmişik. Güman edirəm, Əgər Yezid əvvəlcədən bilsəydi ki, (əsir etdiyi qadınlar) bu qədər başağrısı yaradacaqlar, Ömər Sədə və Şimrə qadınların hamısını birlikdə orada qətlə yetirmək göstərişini verərdi.

İmam Hüseyn (ə) vəzifəni icra etməkdən ötrü hərəkət etdi. Lakin vəzifəni yerinə yetirmək yolunda bir ehtimal insanın qüdrətə yetişməsi, bir ehtimal da insanın şəhid olmasıdır. Məqsəd budur ki, biz bu əməli yerinə yetirə bilək.

Aşura hadisəsi Allah yolunda cihad, fədakarlıq və şəhadət zirvəsinin göstəricisidir.

Peyğəmbərin (s) öz əli ilə düzəltdiyi, hazırladığı, islah etdiyi, (bu yolda) bütün incəlikləri ortaya qoyduğu və öz dilimizlə desək, yaratdığı almaz kimi (qiymətli) kəslər elə o cür də qaldılar. Necə ki, siz onların son nəsillərini Kərbəla səhrasında görürsünüz. Həbib ibn Məzahirlər, Müslim ibn Ovsəcələr və Cabir ibn Əbdullah Ənsarilər imtahandan üzü ağ çıxmağı bacaran kəslər idilər.

Şəriətin bütün vacib hökmləri arasında əhəmiyyətli və daha əhəmiyyətli olanı vardır. Bəzən bir şey vacib olmasına baxmayaraq, ikinci dərəcədə yer alır və ərsədən xaric olur. Həcc vacibdir, lakin gördünüz ki, İmam Hüseyn (ə) öz Həccini Ümrə ilə əvəz etdi. Əgər o Həzrətin bundan öncə Həccə getmiş olduğunu və birinci vacib Həccinin olmadığını fərz etsək belə, amma (ən azından) o Həzrətin səhabələri arasında bu Həccin bəziləri üçün vacib olması mütləq idi. Lakin tərk etdilər və gəldilər. Bu nə cür oldu? Nə üçün gəldilər? Həmin mübarizəyə görə idi.  

Bu bir-iki ildə keçən Məhərrəmlik bizim minillik Məhərrəmlik tariximizdə ən dolğun mənalı və ən həyacan dolu Məhərrəmlikdir. Bizim Məhərrəmliyimiz mesaj ötürən, cihad və müqavimət ocağı olan Məhərrəmlikdir. Şiə məntiqində və İslam mədəniyyətində Məhərrəmliyin mənası ideal olan haqq yolda öz qanından keçməyin, şəhid olmağın və qiyam etməyin bütün bəşəriyyət və insanlıq üçün dəyərli olmasıdır.

İnsanın bəşəriyyətin tərəqqisi üçün bir addım daha artıq məşəqqətlərə qatlaşmaq istəyinin dəyəri vardır. Məsələn, İmam Hüseynin (ə) şəhadətə çatdığı həmin o hədəf kimi. Bundan daha üstün bir şey yoxdur ki, İmam Hüseyn (ə) o qədər zəhmət çəkdi. Məgər İmam Hüseyn (ə) öz evində otura bilməzdi?

Əgər şiə tarixinin Əmirəlmöminin (ə), İmam Həsən (ə), İmam Hüseyn (ə) və Xanım Fatimeyi-Zəhra (s.ə) kimi böyük simaları olmasaydı, bu gün kitab səhifələrində nəinki təkcə şiədən, əksinə, İslamdan bir əsər-əlamət tapılmazdı. İslamı mən və sizlər üçün qoruyub-saxlayan Əlinin (ə) adı, xatırlanması və bu böyük şəxsiyyətlərin şəhadət və fədakarlıqlarını xatırlamaq olmuşdur.

İmam Musa ibn Cəfərin (ə) şəxsi həyatında o Həzrətin yaxınlarından və xüsusi səhabələrindən İmamın (ə) nə üçün çalışdığından xəbəri olmayan bir kəs yox idi. İmam Musa ibn Cəfərin (ə) özü aşkar əməlləri və işarələri ilə, həmçinin yerinə yetirdiyi gizli işləri ilə bunu başqalarına göstərirdi. Hətta İmamın oturduğu xüsusi otağı haqqında o Həzrətin yaxınlarından olan hədisi nəql edən deyir ki, mən daxil oldum və gördüm ki, İmam Musa ibn Cəfərin otağında üç şey vardır: biri hədəfin cihad olduğunu çatdıran qılınc, digəri hədəfə çatmaq yolunda inqilabi və əziyyətlə dolu həyatın vasitə olmasını çatdıran cod paltar və bir də Quran var idi ki, hədəfin bu vasitələrlə Qurani bir yaşam tərzinə yetişmək olduğunu bildirirdi. Bunun üçün də bu çətinliklərə qatlaşırıq.

İmam Musa ibn Cəfərin (ə) şəxsi həyatında o Həzrətin yaxınlarından və xüsusi səhabələrindən İmamın (ə) nə üçün çalışdığından xəbəri olmayan bir kəs yox idi. İmam Musa ibn Cəfərin (ə) özü aşkar əməlləri və işarələri ilə, həmçinin yerinə yetirdiyi gizli işləri ilə bunu başqalarına göstərirdi. Hətta İmamın oturduğu xüsusi otağı haqqında o Həzrətin yaxınlarından olan hədisi nəql edən deyir ki, mən daxil oldum və gördüm ki, İmam Musa ibn Cəfərin otağında üç şey vardır: biri hədəfin cihad olduğunu çatdıran qılınc, digəri hədəfə çatmaq yolunda inqilabi və əziyyətlə dolu həyatın vasitə olmasını çatdıran cod paltar və bir də Quran var idi ki, hədəfin bu vasitələrlə Qurani bir yaşam tərzinə yetişmək olduğunu bildirirdi. Bunun üçün də bu çətinliklərə qatlaşırıq.

Qədir-Xum hadisəsi və Əmirəlmömininin (ə) dəyərli İslam Peyğəmbəri (s) tərəfindən İslam ümmətinin Əmr sahibi ünvanında təyin olunması böyük və dolğun mənalı bir hadisədir. Bu, həqiqətdə əziz Peyğəmbərin (s) camiənin idarəçilik məsələsinə dəxalət etməsidir. Hicrətin onuncu ili Zihəccə ayının on səkkizi baş verən bu hərəkətin mənası İslamın camiənin idarəçilik məsələsinə əhəmiyyət verməsidir. Bu cür deyil ki, İslam nizamında və İslam camiəsində idarəçilik işləri öz başına buraxılsın və buna etinasız yanaşılsın. Səbəb budur ki, bir cəmiyyətin idarə olunması məsələsi həmin cəmiyyətdə olan ən təsirli məsələlərdən biridir.

İmam Hadi və digər imamların (əleyhimussəlam) hamısı Allah hakimiyyətini və İlahi qanunları cəmiyyətlər üzərində bərqərar etmək xətti üzrə hərəkət ediblər. (Bu yolda) Səylər göstərildi, cihadlar edildi, əziyyətlər çəkildi. Bu yolda zindanlara, sürgünlərə, səmərəli və mənfəət dolu şəhidliklərə təhəmmül edilmişdir.

Səkkizinci İmam Əli ibn Musa Rza (əleyhissəlam) oğlu İmam Cavada (ə) məktub yazdı: "Oğlum, Allah yolunda infaq elə və Allahın səni çətinlik və yoxsulluqda saxlayacağından qorxma".

İmam Həsənin (əleyhissalam) üslubu nifaq xəttini ifşa etmək idi.